تجزیه ژنتیکی مقاومت به مرگ گیاهچه ناشی از pythium ultimum در گلرنگ

گلرنگ زراعی با نام علمی carthamus tinctorius l. یکی از گیاهان دانه روغنی است که خسارات ناشی از عوامل بیماریزا یکی از موانع اصلی کشت و تولید این گیاه به شمار می رود. این تحقیق به منظور بررسی مقاومت به بیماری بوته میری ناشی از pythium ultimum در دو تلاقی مقاوم×حساس گلرنگ با استفاده از تجزیه میانگین نسل ها (gma) انجام شد. آزمایش به صورت گلدانی در سال های 1387 و 1388 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. طرح آزمایشی به صورت اسپلیت پلات با دو فاکتور محیط (استریل و آلوده) به عنوان فاکتور اصلی و نسل (والدین، f1، f2، f3، bc1 و bc2) به عنوان فاکتور فرعی با 4 تکرار بود. تلاقی های مورد بررسی شامل 34074×aceteria و اراک2811×lrv-5151 و خصوصیات مورد ارزیابی در هر دو تلاقی شامل درصد و سرعت سبزشدن، درصد بذور سبزنشده، نسبت مرگ ومیر به سبزشدن، سرعت مرگ ومیر و شاخص حساسیت بیماری بودند. تجزیه میانگین هفت نسل p1، p2، f1، f2، f3، bc1 و bc2 برای خصوصیات مرگ ومیر شامل درصد بذور سبزنشده، نسبت مرگ ومیر به سبزشدن، سرعت مرگ ومیر و شاخص حساسیت به بیماری صورت گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد بین دو محیط استریل و آلوده از لحاظ درصد سبزشدن تفاوتی وجود نداشت در صورتی که سرعت سبزشدن بذور در محیط آلوده به بیمارگر p. ultimum بیشتر بود. تجزیه میانگین نسل ها نشان داد که مقاومت گلرنگ به این بیمارگر تحت کنترل اثرات ژنتیکی ساده و متقابل قرار دارد. اهمیت نسبی اثرات ژنتیکی افزایشی و غالبیت در کنترل مقاومت به این بیمارگر در هر دو تلاقی ارزیابی شده متفاوت بود. وجود اثرات ژنتیکی افزایشی معنی دار حاکی از این بود که روش انتخاب در اصلاح ارقام مقاوم گلرنگ به بوته میری پیتیومی موثر خواهد بود. بالا بودن میزان r2 در تجزیه میانگین نسل ها نشان دهنده این بود که مقاومت به این بیمارگر در گلرنگ تحت تأثیر عوامل محیطی نیز قرار دارد. منفی بودن پارامتر غالبیت [d] برای شاخص حساسیت به بیماری و سرعت مرگ ومیر گیاهچه نشان داد که مقاومت نسبت به حساسیت غالب است.